معارف گياهى / ج5 / 336 / اپيكا ..... ص : 336
در ايران به «اپيكا» معروف است و در كتب طب سنتى نيز با نام «اپيكا» آورده شده است. به فرانسوىIpecacuana ياIpecacuanha و معمولا در كتب فرانسوى مختصر آن راIpeca مىنويسند. و به انگليسى نيزIpecacuanha وIpecac ناميده مىشود.
معارف گياهى / ج5 / 336 / مشخصات ..... ص : 336
اپيكا گياهى است چندساله، علفى و بلندى آن در حدود 5/ 0 متر است. برگهاى آن متقابل، كامل، بيضى، نوكتيز با كنارههاى موجى و گلهاى آن سفيد است. ميوه آن كمى آبدار و پس از رسيدن به رنگ خاكسترى تيره مىشود. ريشههاى آن ضخيم و گوشتدار است. در طب سنتى ريشه آن مستعمل است. ريشه اپيكا را كه در فصل باز شدن گل با گياه از زمين خارج مىشود، پس از تميز كردن جدا كرده و در آفتاب خشك مىكنند، داراى طعم تلخ و كمى تند و تهوعآور است. رنگ پوسته خارجى ريشه خاكسترى و پوشيده از برجستگىهاى حلقوى و معمولا در قطعاتى به طول 10- 5 سانتىمتر و قطر 5- 3 ميلىمتر به بازار عرضه مىشود. انواعى از آن در بازار است و بهطور كلى سه نوع آن فروخته مىشود: اپيكاى با برجستگىهاى حلقوى، اپيكاى مخطّط و اپيكاى موجى كه در خواص دارويى با كمى اختلاف مشابه هستند.
معارف گياهى / ج5 / 337 / تركيبات شيميايى ..... ص : 337
در ريشه اپيكا آلكالوئيدهاى امتين، سفلين و پسىكوترين يافت مىشود. طبق بررسى كه در ريشه گياه هندى به عمل آمده است در حدود 98/ 1 درصد انواع آلكالوئيدها وجود داشته كه 39/ 1 درصد آن آلكالوئيد امتين است]G .I .M .P[ . به علاوه در ريشه اپيكا يك گلوكوزيد به نام اپيكوزيد وجود دارد كه مقدارش در حدود يك درصد است]S .G .I .M .P[ .
معارف گياهى / ج5 / 337 / تركيبات شيميايى ..... ص : 337
در ريشه گياه برزيلى كه تجزيه شده، جمع آلكالوئيدها 7/ 2- 2 درصد بوده كه از آن 35/ 1 درصد امتين و 25/ 0 درصد سفلين و 04/ 0 درصد پسىكوترين و 006/ 0- 002/ 0 درصد امتامين و 015/ 0- 033/ 0 درصد او- متيل پسىكوترين است. در تجزيه ديگرى از اين ريشه 5 آلكالوئيد عمده جدا شده است كه بين آنها امتين و سفلين مهمترين بودهاند و بقيه مقدار كمى پسىكوترين و اومتيل پسىكوترين و مقدار جزئى اپيكامين و هايدرو اپيكامين بوده كه آثار دارويى قابل ملاحظهاى ندارند]G .I .M .P[ . بهطور كلى دو آلكالوئيد عمده ريشه اپيكا امتين و سفلين است كه به علت سمّى بودن مصرف آنها به شكل طبيعى جايز نيست و خوراك آنها نيز خيلى كم و محدود است.
معارف گياهى / ج5 / 338 / تركيبات شيميايى ..... ص : 337
در گزارش تجزيه ديگرى آمده است كه در ريشه اپيكا مقدار كمى از يك هتروزيد به نام اپيكا كوانين و يك اسيد به نام اپيكا كوانيك اسيد وجود دارد و به علاوه كمى صمغ و ماده چربى به شكل روغن زيتون نيز از آن جدا شده است.
معارف گياهى / ج5 / 338 / خواص - كاربرد ..... ص : 338
ريشه اپيكا داراى خاصيت مسهلى و قىآور است كه در اثر وجود دو آلكالوئيد امتين و سفلين مىباشد كه هر دو آنها سمّى هستند و مصرف طبيعى و خالص آنها مجاز نيست و بايد به صورت داروى قابل مصرف تهيه شوند. امتين آلكالوئيدى است كه در پوست ريشه اپيكا وجود دارد. طعم آن تلخ و در آب گرم كاملا محلول و در آب سرد كمى حل مىشود. تقريبا در 50 درجه سانتىگراد ذوب مىشود و به جوش مىآيد. براى تهيه آن در مقدار كم، ريشه اپيكا را نرم كوبيده و با 4 برابر وزن آن الكل 62 درجه مدت چند روز مىخيسانند و با فشار از پارچه گذرانيده و با صافى صاف نموده و تفاله آن را مجددا در 3 برابر وزن اپيكاى اوليه الكل مىخيسانند و با فشار صاف كرده و از صافى مىگذرانند و دو صافشده را مخلوط كرده تقطير مىنمايند تا الكل آن گرفته شود. محصول به دست آمده را با 4 برابر وزن اپيكاى اوليه آب سرد حل مىكنند و با كاغذ صاف مىنمايند و اين محلول را در گرمخانه خشك مىكنند. گردى كه به دست مىآيد، امتين طبّى است كه آن را امتين قهوهاى نيز مىنامند. مقدار مصرف از اين امتين به عنوان قىآور تا 2 دسىگرم است (2/ 0 گرم) كه در دو دفعه ميل شود. امتين براى معالجه اسهال خونى آميبى مفيد است و مصرف مىشود. در هند از ريشه گياه اپيكا به عنوان قىآور و براى معالجه اسهال خونى آميبى مصرف مىشود. به علاوه براى آن خاصيت نرمكننده سينه و معرّق قايل هستند و به علاوه براى جلوگيرى و بند آوردن خونروى از سينه و بهطور كلى بند آمدن خونريزى نيز تا حدودى مؤثر است.
معارف گياهى / ج5 / 339 / خواص - كاربرد ..... ص : 338
مقدار مصرف گرد اپيكا براى عرق كردن و تسهيل خروج اخلاط سينه تا 5 سانتىگرم است كه هر دو يا سه ساعت فاصله مىخورند.
معارف گياهى / ج5 / 340 / خواص - كاربرد ..... ص : 338
اپيكا را با قدرى الكل مخلوط كرده و در ظرف مخصوص دپلاسمان داروسازى ريخته و سر آن را مىپوشانند و مىگذراند كه 24 ساعت بماند بعد باقيمانده الكل را ريخته و با تقطير الكل را از آن خارج مىسازند و در حمام ماريه آن را تا حد عصاره نرم قوام مىآورند. مقدار 3- 1 دسىگرم از اين عصاره قىآور است و مصرف 5 ميلىگرم تا 5 سانتىگرم آن بلغم را خارج مىسازد.
معارف گياهى / ج5 / 340 / خواص - كاربرد ..... ص : 338
شربت اپيكا: عصاره اپيكا يك واحد، الكل 60 درجه 3 واحد، آب مقطر 34 واحد و قند سفيد 63 واحد. عصاره را با كمك حرارت ملايم در الكل حل مىكنند و قند را خرد كرده در قرعى مىريزند و اين محلول و آب مقطّر را روى آن ريخته و در حمام ماريه حل كرده و صاف مىنمايند. هر 20 گرم از اين شربت داراى 2/ 0 گرم عصاره اپيكا مىباشد و بهترين داروى قىآور است و براى اطفال نيز خوشمزه است.
معارف گياهى / ج5 / 340 / خواص - كاربرد ..... ص : 338
توضيح: دكتر شليمر معتقد است كه گرد ريشه خربزه را مىتوان به جاى اپيكا به عنوان داروى قىآور مصرف نمود.
معارف گياهى / ج5 / 396 / خواص - كاربرد ..... ص : 393
در موارد مسموميتهاى حاصله از خوردن زايد بر حد مجاز آكونيت توصيه حكماى طب سنتى هند و ايران اين است كه بايد فورا داروى قىآور استعمال شود كه هرچه زودتر سم از بدن خارج شود براى اين كار 12 گندم گرد نرم اپيكا، يك گندم امتيك (قىآور است) را در يك فنجان آب نيمگرم مخلوط كرده بياشامند و اين كار را به فواصل 15 دقيقه، چند بار تكرار كنند. براى سهولت قى هربار پس از قى كردن باز معده را با آب نيمگرم يا مايع ديگرى پر كنند و معده را با وسايلى خالى نمايند.
معارف گياهى / ج6 / 371 / خواص - كاربرد ..... ص : 371
در اسپانيا گلها و برگ بنفشه گونهV .tricolor به عنوان محرّك مورد توجه است و در موارد روماتيسم و بيمارى جلدى مصرف مىشود. در استعمال داخلى دمكرده آن را براى تصفيه خون، رفع جوش، كورك، تبخال، دمل و نظاير آن مىخورند. ريشه آن در هند به جاى اپيكا براى آوردن قى مصرف مىشود و از دمكرده ريشه آن براى قطع اسهال خونى كودكان استفاده مىشود. در استعمال خارجى 8- 4 گرم گياه و گل آن را در 250 گرم آب 10- 8 ساعت خيس مىكنند و معادل ثلث وزن محلول حاصله قند و شير اضافه مىنمايند و مىجوشانند تا حل شود. از اين محلول براى رفع اكزماى پوست استفاده مىشود.
دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج4 / 356 / خواص - كاربرد: ..... ص : 356
پوست ريشه گياه را اغلب موارد بخصوص در موارد اسهال خونى جانشين اپيكا مىدانند. از پوست ريشه گياه براى معالجه بيماريهاى پوست استفاده مىشود.
دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى / ج6 / 378 / تيره روناس ..... ص : 377
5- اپيكا: كه داراى مادهاى بنام امه تنى است.
دائرة المعارف طب سنتى (گياهان دارويى) / ج2 / 150 / 1360 - edoC اپيكا hciR. A(torB) ahnaucacepI sileahpeC ..... ص : 150
Code -0631 اپيكاCephaelis Ipecacuanha (Brot) A .Rich
دائرة المعارف طب سنتى (گياهان دارويى) / ج2 / 150 / 1360 - edoC اپيكا hciR. A(torB) ahnaucacepI sileahpeC ..... ص : 150
اپيكا"Apica " نامى است پارسى ماخوذ ازIpecac فرانسوى كه به گياهى با نام علمى آمده در صدر داده شده است. گياهى است علفى، پايا به بلندى 40- 30 سانتيمتر در قاعده حالت افقى و خزنده دارد و در محل تماس با زمين ريشههائى از آن خارج مىشود كه از ريشههاى خارج شده گوشتدار و ضخيم براى درمان استفاده به عمل مىآيد. برگها متقابل، ساده بيضوى، نوكتيز كنارهها موجى و داراى دمبرگ مىباشند. گلها كوچك و سفيدرنگ در انتهاى ساقه به صورت مجتمع ديده مىشوند ميوه كمى آبدار و پس از رسيدن تيرهرنگ مىشود. سطح خارجى اين نوع اپيكا به رنگ خاكسترى مايل به قرمز يا تيره پوشيده از برجستگيهاى حلقوى بوده و طعم آن تند و تلخ و بوى آن تهوعآور مىباشد. گياه به حالت خودرو در نواحى گرمسيرى امريكاى جنوبى بهويژه جنگلهاى مرطوب برزيل، اكوادر و بليوى رويش دارد و در برخى نقاط مانند بنگال و سنگاپور پرورش داده مىشود.
دائرة المعارف طب سنتى (گياهان دارويى) / ج2 / 151 / 1360 - edoC اپيكا hciR. A(torB) ahnaucacepI sileahpeC ..... ص : 150
مىباشند. گلها كوچك و سفيدرنگ در انتهاى ساقه به صورت مجتمع ديده مىشوند ميوه كمى آبدار و پس از رسيدن تيرهرنگ مىشود. سطح خارجى اين نوع اپيكا به رنگ خاكسترى مايل به قرمز يا تيره پوشيده از برجستگيهاى حلقوى بوده و طعم آن تند و تلخ و بوى آن تهوعآور مىباشد. گياه به حالت خودرو در نواحى گرمسيرى امريكاى جنوبى بهويژه جنگلهاى مرطوب برزيل، اكوادر و بليوى رويش دارد و در برخى نقاط مانند بنگال و سنگاپور پرورش داده مىشود.
دائرة المعارف طب سنتى (گياهان دارويى) / ج2 / 151 / تاريخچه: ..... ص : 151
" اپيكا يا اپيكاكوانا به زبان قديم ينگهدنيائى بيخ قى گويند، اپيكا سه قسم است يكى قهوهاىرنگ 1* ديگرى به رنگ ابلق 2* و ثالث به رنگ سفيد 3* مىباشد كه مقدار امهتين كه جوهر آن است در قهوه اى بيشتر است" پس از شرح شكل ريشه تاريخچهاى شبيه به مضمون فوق ذكر مىنمايد با اين اختلاف كه به جاى 150 ليور، بيست من و در مقابل 1000 لوئى طلا دو هزار تومان و پرداخت پول از طرف لوئى 14 پس از انجام آزمايشات لازم در بيمارستان به صورت التفات نوشته شده است. درباره موارد مصرف گياه چنين مىنويسد: اپيكا به مقدار زيادى مقيى و به مقدار منقسمه معرق و مخرج بلغم 4* است و يك گندم 5* از او مقوى معده بوده اما استعمال او در امراض:
دائرة المعارف طب سنتى (گياهان دارويى) ؛ ج2 ؛ ص151
اول در نوبه است كه يك ساعت قبل از بروز نوبه بخورانند. در اينجا چون منظور قى است به مقدار تام بدهند.
دوم در حميات متصله مانند مطبقه إ 6* و محرقه إ 7* و امثال آنها و در اين امراض چون در ابتدا استعمال شود مفيد است و بعد از آن افتيمون با معرقات دهند و چون به صاحب مطبقه اين مقيى را دهند اگرچه رفع نگشته ولى مورث او شكسته و مانع از اشتداد شود.
سيم در بعضى اورام مانند ورم مفاصل و ورم بيضه و خيارك و در اين امراض بايد به مقدار منقسمه و به تدريج داد.
چهارم در بعضى امراض چون صرع و ضيق النفس و سياهسرفه و اختناق رحم.
پنجم در امتلاء معده و ثفل خواه بواسطه افراط در ماكول و خواه بواسطه اجتماع مواد ردّيه باشد.
ششم در مرض ذوسنطاريا إ 8* و در اين مرض چاى آن مفيدتر است و مىتوان سفوف إ 9* آن را نيز استعمال نمود ولى به تدريج كه مورث تهوع شده ولى قى نياورد.
هفتم در مرض ... إ 10* بجهت قى.
هشتم در استسقاء در اينجا چون تعريق منظور است به مقدار منقسمه بدهند.
نهم در تخدير عصب باصره كه عبارت از نزول آب سياه باشد به مقدار منقسمه ايضا دهم ... چون جدرى و امثال آن.
دائرة المعارف طب سنتى (گياهان دارويى) / ج2 / 152 / تاريخچه: ..... ص : 151
در مستعدين سيلان دم، مستعدين سكته، حوامل 11* و صاحبان فتق ممنوع است و قدر شربت 12* اپىكا از جهت قى از بيست الى چهل گندم و پس از آن آب نيم گرم بدفعات بخورند و مقدار منقسمه او بجهه تعريق و غيره از يك الى چهار گندم است كه با نيم مثقال رب السوس 13* حبها ساخته 12 قسمت نموده باين نحو كه شصت گندم او را در يك سير و نيم آب مانند چاى دم نموده پس از دم شدن صاف نموده اگر جهت قى باشد به يك نوبت و هرگاه براى تعريق و غيره باشد تا شام به تدريج بهنوشند و اما تعفين 14* او آن است كه دوازده مثقال اپيكاى كوبيده را در دو بطر شراب سفيد ريخته ده روز گذارده پس از آن صاف نمايند و قدر شربتش شش مثقال است و در مقدار منقسمه يك مثقال بود كه بايد در آبهاى مقطر خوشبو چون گلاب و غيره ريخته بهتدريج به نوشند" 15* وى سپس تركيباتى را براى بيماران مبتلا به سياهسرفه، اخراج خلط سينه، ورم مفاصل و غيره ارائه مىدهد.