معارف گياهى / ج5 / 369 / آرنيكا ..... ص : 369
به فارسى «هميشه بهار كوهى»، «سوسن كوهى» و «تنباكوى كوهى» و در كتب طب سنتى با نامهاى «آرنيكا»، «آرنيقه»، «خانق الفهد» و «دخان الفوح» (دود خوشبو) نامبرده مىشود. به فرانسوىArnica وArnique وSoucides Alpes وArnica des montagnes و به انگليسىArnica وMountain tobacco وLeopard's bane ناميده مىشود. گياهى است از خانوادهCompositae نام علمى آنArnica montana L . است.
معارف گياهى / ج5 / 369 / مشخصات ..... ص : 369
آرنيكا گياهى است چندساله كوچك داراى ريشهاى ليفى قرمز و برگهاى اوليه آن كه از يقه گياه خارج مىشود، به شكل گروهى، بزرگ، بيضىشكل، نوكتيز، داراى رگبرگهاى موازى طولى و پوشيده از كرك در سطح فوقانى برگ و كمى موجدار است. از وسط اين برگها ساقهاى خارج مىشود به بلندى حدود تا 60 سانتىمتر و در انتهاى آن گلهاى زرد قشنگى در تابستان ظاهر مىشود. در مركز گل غلافى است محتوى تخم آن و در نوك اين غلاف خار كوچكى وجود دارد. اين گياه داراى بوى مخصوصى است. طعم آن تلخ و در موقع استعمال گلهاى خشك آرنيكا را بايد با دقت با دست بمالند تا اين خارهاى كوچك به دست چسبيده و خارج گردد و در موقع مصرف موجب خراش و تحريك غشاء مخاط نگردند زيرا در اين صورتاگر جوشانده صافنكرده آن مصرف شود در اثر چسبيدن اين خارها به حلق ايجاد قى و آشفتگى مىنمايد.
معارف گياهى / ج5 / 370 / مشخصات ..... ص : 369
آرنيكا در كوهستانهاى آلپ در فرانسه و سويس و در منطقه كوهستانىVosges فرانسه بهطور خودرو انتشار دارد. تكثير آن از طريق كاشت بذر آن است كه در اوايل بهار كاشته مىشود. ممكن است كه قبلا آن را در خزانه كاشت و در اوايل بهار كه درجه حرارت هوا مناسب باشد به محل اصلى منتقل نمود. زمان برداشت گلها بايد قبل از باز شدن غنچهها باشد يعنى به صورت غنچه چيده شود. از طريق تقسيم گياه در بهار يا پاييز نيز مىتوان تكثير نمود و مرتبا بايد آبيارى شود.
معارف گياهى / ج5 / 370 / تركيبات شيميايى ..... ص : 370
در ساقههاى زيرزمينى و در گلهاى آرنيكا، اسانس روغنى فرّار و يك ماده تلخ وجود دارد. در سرشاخههاى گلدار آن در حدود 1/ 0 درصد كولين و همچنين آرنيدنديول و آلوآرنيدنديول و يك اتر نفتى يافت مىشود. تزريق تنطور آرنيكا موجب پايين آمدن فشار خون و متعاقب آن بالا رفتن محسوس فشار خون مىباشد.
معارف گياهى / ج5 / 370 / تركيبات شيميايى ..... ص : 370
مواد آرنيكا فلاوون كه از ريشه ها و گلهاى آرنيكا به دست مىآيد براى موش سمّى است. گلهاى آن در حدود 1/ 0 درصد و ريشه آن 5/ 1- 5/ 0 درصد اسانس دارد كه مشابه هم نمىباشند. در گلهاى آن يك فلاوون و يك ماده شبيه آدرنالين و يك ماده مقوى قلب و كولين و بتائين و ... وجود دارد. اسانس آرنيكا پوست را تحريك مىكند و ماده فلاوون موجود در آن فشار خون خرگوش]G .I .M .P[ را كاهش مىدهد. در گزارش بررسى ديگرى آمده است كه از گلهاى آن سه ماده جديد به دست آوردهاند كه عبارتاند از كارنوبيل الكل و دو نوع استئارين و به علاوه چند پارافين و فاراديول و آرنى دنديول است.
معارف گياهى / ج5 / 371 / خواص - كاربرد ..... ص : 371
آرنيكا محرّك، مسكّن و آرامبخش و محلل است. از تنطور آرنيكا براى ضربخوردگى و كوفتگى اعضاى بدن و همچنين براى بهبود زخمها و جراحتهاى حاصل از ضرب خوردگى استفاده مىشود. آرنيكا به عنوان مرهم در شكستهبندى و جراحات و قطع خونريزى از آنها مورد استفاده است. از ريشه آرنيكا براى تسكين سياه سرفه و براى درمان روماتيسم از جوشانده آن مصرف مى شود. براى تهيه جوشانده ريشه آرنيكا در حدود 5/ 0 گرم ريشه را در قريب 200 گرم آب مدت 10 دقيقه مىجوشاند و آن را بين هر غذا مىخورند.
معارف گياهى / ج5 / 371 / خواص - كاربرد ..... ص : 371
به علت وجود آلكالوئيد در آرنيكا و عكس العملهاى آن، از آرنيكا معمولا براى استعمال خارجى استفاده مىشود و استعمال داخلى آن معمول نيست چون سمّىاست. اگر در مواردى مانند سياهسرفه و روماتيسم قصد مصرف آن باشد بايد با نظر و نظارت پزشك به مقدار خيلى محدود كه از 5/ 0 گرم تجاوز ننمايد، مورد استفاده قرار گيرد.
معارف گياهى / ج5 / 372 / خواص - كاربرد ..... ص : 371
روش تهيه تنطور آرنيكا: گل آرنيكا يك واحد و الكل 60 درجه 5 واحد. مدت ده روز گل را در الكل مىخيسانند و با فشار از پارچه گذرانيده، صاف مىكنند. مقدار خوراك اين تنطور 20- 2 گرم است كه در جوشاندهها و يا در پوسيونها داخل كرده و بتدريج مصرف مىكنند. بنابراين هيچوقت نبايد از تنطور خالص مصرف كرد و بايد آن را با پوسيونى مخلوط كرد حتى در مصارف خارجى نيز اين تنطور نبايد خالص مصرف شود و بايد با آب مخلوط شود و پارچهاى را با آن آغشته نمود به طور كمپرس روى زخم بگذارند.
معارف گياهى / ج5 / 372 / خواص - كاربرد ..... ص : 371
دمكرده مركب آرنيكا: برگ آرنيكا 4 گرم، گل آرنيكا 4 گرم و آب جوش 750 گرم. دمكرده را صاف كنند و 60 گرم شربت ليمو به آن بيفزايند و مجموع را 4 قسمت كرده و هر قسمت را در يك مرتبه بياشامند. اين دمكرده براى نزلههاى ريه بدون تب كه در پيران و اشخاص سالخورده ديده مىشود، سودمند است و در بعضى اقسام ضعف اعصاب نيز مفيد است.